Là một quốc gia biển, công nghiệp đóng tàu Việt Nam đã được khẳng định là một bộ phận quan trọng trong Chiến lược biển quốc gia. Bài phát biểu của Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải tại lễ khai mạc Triển lãm Vietship 2012 một lần nữa khẳng định điều này. Ông Hoàng Trung Hải cho biết: “Chính phủ đã xây dựng chương trình tái cơ cấu ngành công nghiệp đóng tàu, xây dựng chiến lược biển để phát triển ngành vận tải biển Việt Nam trong thời gian tới; hướng tới mục tiêu xây dựng được một ngành vận tải biển, đóng tàu Việt Nam đa sở hữu, đa công nghệ, có năng lực quản lý, quản trị tốt hơn, tiếp thu chuyển giao tốt công nghệ mới, đáp ứng cho nhu cầu phát triển và thực hiện thành công Chiến lược biển của Việt Nam”.

Trong chiến lược chung đó, nhìn nhận vấn đề từ khả năng tạo ra được lợi nhuận của các doanh nghiệp tham gia thị trường, đặc biệt là khối doanh nghiệp ngoài nhà nước, các chuyên gia trong nước và nước ngoài nói gì?

Có thể thấy, trên phạm vi toàn cầu, xu hướng “cung vượt cầu” trong một số năm tới đã được khẳng định. Giới trong ngành cảnh báo, hiện tượng dư thừa năng lực đóng tàu sẽ dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh. Các quốc gia có chiến lược phát triển ngành đóng tàu sẽ buộc phải hỗ trợ cho ngành này hoặc công khai hoặc kín đáo và những vụ kiện tụng trên trường quốc tế là khó tránh khỏi! Thêm vào đó, trong khi phần lớn các ngành công nghiệp khác tuân thủ các quy tắc thương mại đa phương, hiện nay ngành đóng tàu - do những đặc điểm riêng - lại không tuân thủ các quy định chống bán phá giá hoặc các nghĩa vụ thuế. Đóng tàu là ngành công nghiệp duy nhất không được bảo vệ chống gian lận thương mại.

Có lẽ chính vì vậy mà Andrew Westwood không đơn giản bình luận rằng, thị trường tàu biển “lên” hay “xuống”, khan hiếm hay thừa ế mà đi vào phân tích từng phân khúc thị trường: tàu hàng rời, tàu container, tàu chở quặng, chở khí,… với các quy mô khác nhau. Ở phân khúc tàu cao cấp thì châu Âu có thế mạnh, tàu cấp thấp thì hầu như Trung Quốc mặc sức làm mưa làm gió. Đầu tư để đóng được tàu cao cấp thì vốn lớn, thời gian kéo dài, cần có nhân công trình độ cao. Đầu tư để đóng tàu cấp thấp thì vốn ít, nhanh và nhân công không yêu cầu cao, nhưng cạnh tranh với ngành đóng tàu Trung Quốc (đang thừa công suất) là rất khó khăn. Theo một số chuyên gia trong ngành, với lợi thế bờ biển dài, có các cảng nước sâu, gần các tuyến hàng hải quốc tế, phát triển dịch vụ sửa chữa tàu có thể là phương án rất khả thi đối với các doanh nghiệp Việt Nam, vì không cần đầu tư quá lớn. Còn nếu quyết định đầu tư đóng mới, thì các loại tàu chở hóa chất, chở dầu loại nhỏ, tàu Ro/Ro (để chuyên chở các loại hàng tự vận hành lên tàu được như xe hơi, xe tải) là những gợi ý đáng tham khảo.

Cuối cùng, theo các chuyên gia trong ngành, đóng tàu là ngành công nghiệp có tính chu kỳ mà nếu không tự tìm hiểu, nghiên cứu kỹ càng để xác định quy mô và phân kỳ đầu tư thích hợp, những kẻ “thấy người ăn khoai cũng vác mai đi đào” hầu như cầm chắc lỗ.